thương hiệu và nền kinh tế thị trường (i)
TIỀN TỆ PHẢI CHĂNG LÀ HÀNG HOÁ?
cẩu trần hải
Sau khi hệ thống xã hội chủ nghĩa sụp đổ, từ “chủ nghĩa tư bản” dường như biến mất, nhường chỗ cho từ “kinh tế thị trường” trở thành từ truyền miệng khi nói về bình luận kinh tế. Ở Việt Nam, điều này rõ ràng hơn bất kỳ nơi nào khác.
Việc thay thế các từ thường ngụ ý một sự phân biệt: chủ nghĩa tư bản được coi là một phạm trù tiêu cực, và kinh tế thị trường là một phạm trù, nếu không phải là tích cực, thì cũng là trung tính. . Với suy nghĩ đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra khái niệm “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” (tương đương với khái niệm “kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa” của Đảng Cộng sản Trung Quốc).
nhưng sự thay đổi cách diễn đạt không thể không có hậu quả về nội dung lý thuyết: chủ nghĩa tư bản phải chăng đồng nghĩa với khái niệm kinh tế thị trường theo nghĩa một nền kinh tế trong đó thị trường điều tiết mọi thứ. hay đằng sau sự thay thế từ ngữ là sự thay thế lý thuyết về chủ nghĩa tư bản thương hiệu bằng lý thuyết kinh tế thị trường của chủ nghĩa tự do kinh tế?
luận điểm của bài viết sau là. Những hạn chế của lý thuyết Mác – đặc biệt trong việc phân tích tiền và lao động – có nhiều điểm chung với những hạn chế của kinh tế học tự do cổ điển và tân cổ điển. Như vậy, một sự phê phán lý luận về chủ nghĩa tư bản của Mác đồng thời là sự phê phán nền kinh tế thị trường của nền kinh tế chủ đạo. Đó cũng là điều kiện để học thuyết của Marx tiếp tục khẳng định bản lĩnh là “kinh tế chính trị học phê bình” – phụ đề của tư bản và hầu hết các tác phẩm kinh tế khác của chính trị gia.
Khi phân tích phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, dấu hỏi dường như không khác gì kinh tế học tự do cổ điển hay tân cổ điển: kinh tế thị trường biến mọi thứ thành hàng hóa. mọi quan hệ xã hội đều trở thành quan hệ mua và bán. từ ngũ cốc đến đất đai, thậm chí cả công việc, không có gì là không có thị trường và không có giá cả.
ngược lại, theo vấn đề nhãn, không phải mọi thứ được trao đổi và có giá đều là hàng hóa. danh mục hàng hóa là những sản phẩm phát sinh từ hoạt động tư nhân, được xã hội công nhận là hữu ích thông qua phương thức thị trường, tức là thông qua khả năng trao đổi thành tiền của sản phẩm.
Từ định nghĩa này, câu hỏi đặt ra là: đất đai, sức lao động hay tiền bạc có phải là hàng hóa không?
Trong trường hợp đầu tiên, câu trả lời của nhãn là dứt khoát: đất không phải là hàng hóa; giá cả đất đai không phải là biểu hiện của giá trị hàng hoá mà là biểu hiện của địa tô (địa tô được tư bản hoá), nghĩa là mối quan hệ giữa nhà tư bản và địa chủ cùng chia sẻ giá trị thặng dư xã hội.
ngược lại, việc phân tích nhãn tiền tệ và lao động khá mơ hồ và không nhất quán. trong điều kiện đó, có thể có hai cách để đọc nhãn, hai cách khác nhau để trả lời câu hỏi trên.
tiền tệ là hàng hóa
1. là cách đọc phổ biến nhất, trở thành quan điểm chính thống trong sách giáo khoa Mác-Lênin. Nói tiền là hàng hoá có nghĩa là tiền cũng như mọi hàng hoá đều có hai thuộc tính là giá trị sử dụng và giá trị. Ví dụ, nếu vàng là hàng hóa được chọn làm tiền tệ, thì đặc điểm của hàng hóa tiền tệ này nằm ở giá trị sử dụng của nó, vừa có công dụng của kim loại vừa có công dụng của một vật tương đương thông thường. và giá trị của tiền, giống như giá trị của tất cả các hàng hóa khác, được xác định bởi chi phí lao động cần thiết để sản xuất vàng. tuy nhiên, là vật tương đương phổ quát, vàng không thể tự nó thể hiện giá trị. do đó, không thể có phạm trù “giá cả bằng tiền”. tiền chỉ có thể biểu hiện giá trị của nó trong tất cả các hàng hóa khác ngoài vàng: đó là dạng giá trị tương đối của tiền.
Lập luận này dẫn đến hai hệ quả:
- mối quan hệ giữa hàng hoá và tiền tệ được quan niệm là mối quan hệ giữa hai hàng hoá. Nói cách khác, tiền chỉ là hình thức bề ngoài của hàng hoá nên có thể bỏ đi và chỉ phân tích được mối quan hệ giữa hàng hoá. từ đó kinh tế thị trường được quan niệm là nền kinh tế trao đổi hiện vật, tiền tệ chỉ làm tròn vai trò – chứ không phải bản chất – trung gian trong trao đổi hàng hóa. đó là cách tiếp cận tiền tệ của kinh tế học cổ điển và tân cổ điển thuần túy, không phải phân tích thương hiệu.
- nếu tiền là hàng hóa, thì hoạt động tạo ra tiền, giống như mọi hoạt động sản xuất, là hoạt động tư nhân. tiền là sản phẩm của quá trình tạo ra giá trị, tức là quá trình xã hội hoá lao động thông qua thị trường, thông qua trao đổi tiền lấy hàng hoá. khái niệm này đi ngược lại với việc phân tích cú pháp của thẻ.
tiền tệ, đối cực với nguyên liệu thô
2. Theo phân tích của nhãn quan về hình thức giá trị, tiền không phải là hàng hóa, nhưng cũng không phải là phi hàng hóa, mà là cực đối lập của hàng hóa. dưới hình thức giá trị, mối quan hệ giữa hàng hoá và tiền tệ là mối quan hệ hai cực ( tư bản , quyển i, tập 1, sự thật biên tập, trang 74).
Nếu vàng là một loại hàng hóa được chọn làm tiền tệ, thì cần phải phân biệt rõ ràng vàng hàng hóa và vàng tiền tệ. vàng là hàng hóa, nhưng khi nó trở thành tiền thì vàng không còn là hàng hóa nữa mà là đối cực của hàng hóa. nói cách khác, khi vàng được đặt vào vị trí vật ngang giá chung của hàng hoá thì đó cũng là loại vàng rời khỏi thế giới hàng hoá ( đô i, 1, tr. 100). chữ hoa , i, 1, p./p>
Phân tích này có hai hệ quả: đồng tiền vàng mất đi cả giá trị sử dụng và giá trị riêng của nó:
- với tư cách là một vật tương đương phổ biến, vàng phải loại bỏ các công dụng kim loại của nó để hoạt động như một đại lượng cho giá trị của hàng hóa.
- tất nhiên, vàng phải có giá trị tương đương . nhưng đã là một vật tương đương thông thường, vàng đại diện cho giá trị của hàng hóa, không có bất kỳ giá trị nào để thể hiện bản thân. tiền đối lập với hàng hoá ở chỗ nó là sản phẩm xã hội trực tiếp, không thông qua thị trường. do đó, hoạt động tạo ra tiền, không giống như sản xuất hàng hoá, không phải là một quá trình sản xuất ra giá trị. để không có phạm trù “giá trị tiền tệ”: cái được gọi là giá trị tiền tệ thực sự là giá trị mà tiền tượng trưng; cũng giống như cái gọi là giá trị tương đối của hình thái tiền thực sự đề cập đến sức mua của tiền.
ngược lại, có một phạm trù “giá cả tiền tệ”: đó là lãi suất, nhưng đây không phải là hình thức biểu hiện giá trị của hàng hoá, mà là hình thức biểu hiện sự phân phối thặng dư giữa các nhà tư bản tài chính và các nhà tư bản công nghiệp và thương mại ( capital , iii, 2, p. 28).
Quan điểm cho rằng tiền đối lập với hàng hóa dẫn đến hai nhận xét chính:
- tiền tệ và hàng hoá là một đơn vị, vừa đối lập vừa dựa vào nhau. không thể quan niệm hàng hoá nếu không có tiền và đồng thời, hàng hoá chỉ tồn tại đối lập với tiền. Kinh tế thị trường phải được hiểu từ mối quan hệ hàng hóa – tiền tệ đang gây tranh cãi chứ không phải từ việc trao đổi hàng hóa trực tiếp giữa chúng. đó là điểm khác biệt chính giữa kinh tế học với kinh tế học cổ điển và tân cổ điển.
- sự khác biệt cơ bản giữa tiền và hàng hóa là tiền là sản phẩm của lao động xã hội trực tiếp, còn hàng hóa là sản phẩm của lao động xã hội gián tiếp: hàng hóa xuất phát từ quá trình lao động tư nhân nên lợi ích xã hội của nó vẫn phải được thị trường thừa nhận thông qua trao đổi hàng hoá. quan hệ hàng hoá – tiền tệ biểu hiện tính hai mặt tư hữu – xã hội của nền kinh tế thị trường. Ưu điểm của học thuyết Mác là nó đã được chỉ ra.
tiền, một hình thức thể chế hóa
3. nhưng ở điểm này, việc phân tích vốn không đầy đủ. Theo nhãn hiệu, tiền đến từ quá trình lao động tư nhân được xã hội thừa nhận, không phải thông qua thị trường: vậy thì thông qua phương tiện cụ thể nào? điều này không được thuyết minh rõ ràng bằng lý thuyết thẻ.
Câu trả lời không được tìm thấy trong các mối quan hệ giữa các đại lý tư nhân trao đổi hàng hóa. mặc dù đó là cách giải thích phổ biến nhất, nhưng không thể cho rằng tiền là sự phát triển tự phát của các quan hệ trao đổi trực tiếp hàng hoá với nhau, bởi vì hàng hoá đã mang hình thái tiền tệ ngay từ đầu. Các Mác phủ nhận kinh tế học cổ điển về điểm này: quan hệ giữa hàng hóa và tiền tệ không phát sinh từ trao đổi hiện vật. nói cách khác, hàng hóa không thể được hình thành tách rời khỏi tiền; vấn đề nguồn gốc của tiền và nguồn gốc của hàng hóa là một: nó là một đơn vị. Do đó, lập trường của Mark là bác bỏ hai thái độ một chiều:
– một mặt, lý thuyết dấu hiệu của chủ nghĩa tiền tệ (bao gồm cả lý thuyết về chủ nghĩa trọng tiền nhà nước) cho rằng tiền chỉ là một ký hiệu với quy ước xã hội, không liên quan gì đến thế giới hàng hóa;
– mặt khác, lý thuyết trọng thương tiền tệ (bao gồm cả chủ nghĩa trọng tiền kim loại) cho rằng tiền chỉ là một loại hàng hóa, không hơn không kém, nghĩa là không có sự khác biệt giữa tiền tệ và tiền tệ và hàng hóa.
theo tác giả của tư bản , chỉ một hành động xã hội mới có thể nâng hàng hóa lên mức ngang giá phổ quát và đồng thời loại bỏ nó khỏi thế giới hàng hóa. nhưng phép xã giao không xác định hành vi xã hội đó là gì.
Câu trả lời có thể được tìm thấy trong mối quan hệ mà nhãn mô tả giữa tiền và nhà nước: như mối quan hệ giữa quyền lực của đồng tiền và quyền lực của nhà nước tập trung; hoặc quan hệ giữa quan hệ hàng hóa – tiền tệ và quan hệ xã hội dân sự – chính phủ; hoặc hướng dẫn khác mà theo đó một hàng hóa được chuyển đổi thành tiền thông qua việc thiết lập các tiêu chuẩn giá cả và tiền đúc là hai doanh nghiệp do nhà nước độc quyền thực hiện. do đó, nhãn hiệu định nghĩa: đằng sau sức mạnh của bạc hà là sức mạnh của nhà nước. ( phê bình kinh tế chính trị , các ấn bản xã hội, trang 181, 189-190, 193-194, 236).
Trên cơ sở đó, có thể đưa ra các lập luận sau:
- hành vi xã hội lựa chọn một hàng hóa làm sản phẩm tương đương thông thường là hành vi của nhà nước với tư cách là đại diện của xã hội. tiền là một hình thức chính phủ được thể chế hóa.
- Việc ấn định chính thức giá vàng (bao nhiêu vàng có thể chuyển đổi thành tiền) là phương pháp cụ thể mà sản phẩm của lao động tư nhân (vàng). theo quyết định của nhà nước và do đó được xã hội công nhận là tương đương chung.
Điều quan trọng cần nhấn mạnh ở đây là phương thức tiền tệ hóa vàng không phải là quan hệ trao đổi: người mang vàng đến ngân hàng trung ương không bán vàng cho nhà nước mà chuyển đổi thành tiền tệ. Cần phân biệt rõ hành vi mua bán hàng hóa là quan hệ giữa các chủ thể tư nhân với hành vi đúc tiền, tức là tạo ra tiền, là quan hệ giữa tư nhân với nhà nước. Trong trường hợp tín dụng, việc kiếm tiền từ các kỳ phiếu tư nhân được thực hiện thông qua tái chiết khấu của ngân hàng trung ương.
phân cực công-tư
4. Việc đọc nhãn trước đây, nếu điều đó là hợp lý, cho phép chúng tôi kết luận rằng thị trường không phải là tổng thể của các quan hệ tư nhân về mua và bán hàng hóa. các chủ thể tư nhân chỉ là một cực của nền kinh tế thị trường. cực thứ hai là nhà nước, là cơ cấu được thể chế hóa và quản lý tập trung tiền tệ. Nói cách khác, cấu trúc tư nhân phi tập trung và cấu trúc nhà nước tập trung là hai cực đối lập trong sự thống nhất của cấu trúc thị trường.
Kết luận này cho phép chúng tôi nêu hai nhận định cuối cùng:
- những khiếm khuyết trong lý thuyết về tiền tệ đã ngăn cản thương hiệu triển khai các cực tư nhân-nhà nước cấu trúc nền kinh tế thị trường. điều đó có thể giải thích những thành kiến của chủ nghĩa Mác, theo đó kinh tế thị trường hoàn toàn là tư nhân, phi tập trung, vô chính phủ, tự điều chỉnh một cách mù quáng và được coi trọng một cách vô thức. một quan điểm không khác về cơ bản so với quan điểm của kinh tế học cổ điển và tân cổ điển. là cái nhìn phiến diện: bởi vì, nếu người ta nhận thức được mặt khác của thị trường (đối lập với hàng hóa, tức là tiền; và đối lập với các tác nhân tư nhân, tức là nhà nước), thì kinh tế thị trường bao hàm trong khái niệm phương thức xã hội hóa tập trung, trực tiếp – được thực hiện bằng chế độ tiền tệ – và khả năng điều tiết vĩ mô, một cách có ý thức – là các chính sách tiền tệ.
- cùng với sự tan rã của chủ nghĩa xã hội hiện thực, ở các nước đã chính thức từ bỏ chủ nghĩa Mác- Chủ nghĩa Lê-nin, hoặc giữ nguyên hình thức. chủ nghĩa tự do kinh tế – mà học thuyết tân cổ điển hiện là đại diện chính – đang thống trị và tàn phá. khái niệm “chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường” thường chỉ chuyển tải một nội dung đơn giản: xóa bỏ tình trạng nền kinh tế, tư nhân hóa các công ty, định giá tự nhiên, xóa bỏ các chế độ hạn chế quyền tự do tư bản, lao động chân tay và thị trường đất đai … nhưng đây chỉ là một khía cạnh của kinh tế thị trường. mặt còn lại, phải được hình thành song song bao gồm bộ máy nhà nước trung ương với hệ thống tiền tệ và tín dụng (trong đó ngân hàng trung ương đóng vai trò cho vay cuối cùng). Do đó, vấn đề không phải là việc chuyển giao quyền quyết định kinh tế từ nhà nước sang tay tư nhân, mà là việc tái cấu trúc các mối quan hệ giữa các công ty – đơn vị nào phải thực sự là đơn vị ra quyết định tự chủ – và nhà nước trung ương – cấp đó phải có quyền thiết lập chế độ tiền tệ và có khả năng thiết lập và áp dụng các chính sách tiền tệ. Nói cách khác, đối với các công ty, vấn đề là phải thay thế chế độ liên kết vi mô bằng quan hệ hành chính bằng chế độ liên kết vĩ mô bằng quan hệ tiền tệ.
Thực tiễn nhiều nước chuyển sang kinh tế thị trường cũng cho thấy, khi những ràng buộc cũ đã bị xóa bỏ nhưng những ràng buộc mới chưa hình thành, thay vì vận hành theo quy luật thị trường thì nền kinh tế vận động theo quy luật rừng (1) . nơi không có nhà nước trung tâm thực sự, thì không có thị trường theo đúng nghĩa của nó.
cẩu trần hải *
* đồng tác giả với Pierre salama để giới thiệu về nền kinh tế marx , bài xã luận la découverte, paris 1992.
lưu ý:
(1) Trong kinh nghiệm ở Việt Nam, không thể không nhắc đến hệ thống công đoàn tín dụng xuất hiện bất chấp mọi luật lệ và sự kiểm soát của chính quyền trung ương; và sự sụp đổ dây chuyền của toàn bộ hệ thống vào năm 1991. Cũng có thể nói đến tình trạng các công ty xuất nhập khẩu bảo lưu quyền xử lý ngoại hối theo lợi ích riêng của họ; Mãi đến tháng 10 năm 1994, nhà nước trung ương mới quyết định nối lại quyền quản lý ngoại hối tập trung thông qua hệ thống ngân hàng.
kỳ tới: thương hiệu và kinh tế thị trường (ii):
Sức lao động có phải là hàng hóa không?
hàng hóa và giá trị
Theo định nghĩa của Mác, chủ nghĩa tư bản, trước tiên, là một nền kinh tế hàng hoá, một nền kinh tế trong đó hoạt động sản xuất do những nhà doanh nghiệp tự chủ tiến hành theo những dự đoán và tính toán riêng; không biết chắc xã hội cần gì và cần bao nhiêu, mỗi nhà doanh nghiệp phải đánh cuộc, từ quyết định loại và lượng sản phẩm họ sản xuất ra. Trong điều kiện đó, hao phí lao động sản xuất, tiên khởi, không có tính xã hội, mà mang tính tư nhân. Lao động tư nhân đó còn phải được hợp thức hoá: xã hội thừa nhận tính cần thiết, có ích của lao động thông qua thị trường, tức là qua thể thức trao đổi sản phẩm lao động làm ra với tiền tệ. Lượng lao động tư nhân được chuyển hoá thành lao động xã hội (tức là lao động cần thiết, có ích cho xã hội) do tỷ lệ trao đổi sản phẩm lao động với tiền tệ quyết định.
nhãn hiệu được gọi là giá trị, tỷ trọng lao động xã hội mà hàng hoá đó thể hiện. Nói cách khác, giá trị là sức lao động xã hội thể hiện trong sản phẩm của lao động tư nhân.
Thuộc tính giá trị này xác định danh mục hàng hóa. hàng hóa không đồng nghĩa với sản phẩm hữu ích – có giá trị sử dụng-, cũng không đồng nghĩa với sản phẩm lao động nói chung: hàng hóa là sản phẩm xuất phát từ công việc tư nhân mang lại lợi ích cho xã hội và phải được thị trường chính thức hóa. Theo nghĩa này, hàng hóa không phải là vật mà là quan hệ xã hội.
giá trị và tiền tệ
theo quan niệm xã tắc, giá trị trên hết là một hình thái xã hội lịch sử, một hình thức biểu hiện của các quan hệ xã hội trong chế độ tư bản chủ nghĩa. Học thuyết Mác xác định giá trị là sự thống nhất giữa một thực thể xã hội và một hình thức vật chất.
Thực thể xã hội của giá trị được dán nhãn được phân tích thông qua phạm trù lao động trừu tượng. nghĩa là tôi không lao động theo cách hiểu thông thường: tôi không lao động với tư cách là lực lượng sản xuất, là hoạt động kỹ thuật nhằm tạo ra một sản phẩm hữu ích (giá trị sử dụng) nào đó; công việc này được gọi là công việc cụ thể. phạm trù trừu tượng của công việc đề cập đến tính xã hội của công việc trong phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, công việc như một biểu hiện của các quan hệ xã hội của nền kinh tế trọng thương. Lao động trừu tượng là hình thức lao động xã hội cụ thể của tư bản chủ nghĩa, lao động tái sản xuất những quan hệ xã hội nhất định.
Là một thực thể xã hội, công việc chỉ có thể là trừu tượng, không hiển thị hoặc hữu hình. nhưng giống như tất cả các mối quan hệ xã hội, công việc trừu tượng có một hình thức biểu hiện vật chất, đó là: tiền bạc.
Tiền tệ là hàng hóa được vận chuyển và tách ra khỏi tổng số lượng hàng hóa để đóng vai trò tương đương, tức là đại diện chung cho giá trị của hàng hóa. nhãn cấu tạo nên phạm trù tiền tệ thông qua lý thuyết về hình thái giá trị, lý thuyết này xuất phát từ sự phân biệt giữa giá trị và giá trị trao đổi. giá trị trao đổi không phải là giá trị của nó mà là hình thức biểu hiện của nó: nó là giá trị của một hàng hoá được biểu hiện dưới dạng giá trị sử dụng của một hàng hoá khác được chọn làm tương đương với nó.
Giá trị của hàng hóa được biểu thị bằng tiền tệ được gọi là giá của nó. Nếu vàng là hàng hóa được chọn làm vật tương đương phổ quát, thì tất cả các hàng hóa đều thể hiện giá trị của chúng bằng đơn vị vàng. và vàng không phải đại diện cho giá trị của nó, mà là đại diện cho giá trị của thế giới hàng hóa. hàng hóa và tiền tệ là hai hình thức giá trị đối lập nhau: hàng hóa là hình thức tương đối của giá trị và tiền là hình thức vật ngang giá chung. Do đó, mối quan hệ giữa thế giới hàng hóa và tiền tệ trở nên phân cực.
đặc điểm của tiền là giá trị sử dụng của vật tương đương được dùng để biểu hiện giá trị của hàng hoá; do đó, tác phẩm cụ thể tạo ra một thứ tương đương như một hình thức biểu đạt của tác phẩm trừu tượng; và lao động tư nhân chứa đựng trong cái tương đương chung có dạng lao động xã hội trực tiếp. điều này cũng có nghĩa là hàng hoá không được trao đổi trực tiếp lấy hàng hoá mà phải liên quan đến tiền thì mới có hình thức trao đổi. ngược lại, như một thứ tương đương, tiền có tính chất trao đổi trực tiếp tất cả hàng hóa.
tiền tệ và tín dụng
tiền và tín dụng tạo thành một hệ thống hình chóp bao gồm ba cấp: tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng và tiền tệ nhà nước. 1) nền của kim tự tháp được tạo thành từ tín dụng thương mại, tức là tín dụng giữa các nhà kinh doanh mua và bán hàng hóa bằng tín dụng. công cụ của nó là kỳ phiếu được chuyển từ tay người này sang người khác bằng cách ký tên vào mặt sau của kỳ phiếu. 2) tín dụng thương mại có thể được chuyển đổi thành tín dụng ngân hàng. các ngân hàng thương mại mua lại kỳ phiếu với giá chiết khấu và cung cấp cho các nhà kinh doanh phương tiện thanh toán dưới hình thức tiền giấy hoặc séc. Tín dụng ngân hàng là một loại tiền riêng do ngân hàng thương mại tạo ra và chỉ đóng vai trò là phương tiện thanh toán trong các giao dịch giữa các khách hàng của ngân hàng đó. và trong quan hệ giữa các ngân hàng thương mại, mỗi ngân hàng đều tuyên bố được thanh toán với các tiền lệ chính thức do nhà nước ban hành. 3) khả năng trao đổi của tiền tệ tư nhân do các ngân hàng thương mại tạo ra được ngân hàng trung ương thực hiện dưới hình thức kỳ phiếu tái chiết khấu; qua đó ngân hàng trung ương cung cấp cho các ngân hàng cấp hai các phương tiện thanh toán hợp pháp, dưới hình thức tiền giấy và séc thuộc sở hữu nhà nước, điều này có thể đóng cửa hệ thống tạo phương tiện thanh toán tư nhân.
Đằng sau mối quan hệ giữa tín dụng và tiền tệ là mối quan hệ giữa hàng hóa và tiền. tính đặc thù của nền kinh tế trọng thương được phản ánh trong phần thưởng tiền tệ, tức là hàng hóa nhất thiết phải được chuyển đổi thành tiền. nếu không, sự lãng phí lao động tư nhân sẽ không được hợp pháp hóa về mặt xã hội và người sản xuất hàng hóa sẽ bị thua thiệt. Từ đó, chỉ cần một số công ty không trả nợ đúng hạn, ảnh hưởng của tài sản thế chấp có thể làm gián đoạn việc thanh toán lẫn nhau, dẫn đến phá sản hàng loạt. Theo nghĩa này, mối quan hệ hàng hóa – tiền tệ có khả năng xảy ra khủng hoảng.
tín dụng có tác dụng nới lỏng các ràng buộc tiền tệ, nhưng nó không thể xóa bỏ quy định rằng sự hao phí sức lao động của tư nhân phải được xã hội hóa, tức là hàng hóa phải được chuyển đổi thành tiền. một ngân hàng thương mại cấp tín dụng cho một doanh nhân trên cơ sở dự đoán rằng sản phẩm của công việc sản xuất ra sẽ được hợp pháp hóa bởi xã hội; nghĩa là ngân hàng đặt cược rằng doanh nhân sẽ bán được hàng hóa và có khả năng thanh toán khoản vay. có thể nói rằng ngân hàng thương mại thực hiện, trong trường hợp này, là một hành vi “tiền hợp pháp hóa tư nhân” đối với công việc tư nhân. Trong trường hợp tài sản không bán được, khủng hoảng thể hiện ở hiện tượng đổ vỡ tài sản, ngân hàng mất khả năng thanh toán.
nếu các ngân hàng thương mại có thể dựa vào ngân hàng trung ương như một khoản vay là biện pháp cuối cùng, thì hình thức xã hội hóa lao động sẽ có khả năng chuyển đổi tiền tệ của ngân hàng thành tiền tệ nhà nước, với một biến số phải trả là lãi suất; qua đó các dự đoán của các ngân hàng thương mại và các doanh nhân được ngân hàng nhà nước xác thực. tuy nhiên, nó vẫn là một hành động “được cho là hợp pháp xã hội”; vì hàng hóa không tránh khỏi sự chấp thuận của thị trường. nếu hàng hóa không bán được, cuộc khủng hoảng được phản ánh qua sự mất giá của đồng tiền nhà nước, tức là lạm phát.
Trong mọi trường hợp, có thể nói rằng các cuộc khủng hoảng nhắc nhở chúng ta về bản chất riêng tư của tín dụng và sự phân cực của mối quan hệ giữa tín dụng và tiền tệ.
chế độ tín dụng và tiền tệ
Sự mâu thuẫn của mối quan hệ giữa tín dụng và tiền – đây cũng là mối quan hệ giữa hàng hoá và tiền tệ – hoàn toàn độc lập với chế độ tiền tệ. thay thế chế độ bản vị vàng bằng hệ thống tiền tệ lưu thông cưỡng bức (không còn chuyển đổi thành vàng) đơn giản có nghĩa là ngân hàng trung ương, nhà nước, chịu trách nhiệm tổ chức khả năng thanh toán của hệ thống ngân hàng thương mại bằng cách quy định các điều kiện phát hành giấy bạc nhà nước. hoán đổi tiền tệ và tiền tệ ngân hàng. Trên tiêu chuẩn vàng, các ngân hàng thương mại, trong việc cấp tín dụng, thay thế vị trí của chủ nợ ban đầu. trong lưu thông cưỡng bức, ngân hàng trung ương đóng vai trò đó.
Do đó, các chế độ tiền tệ chỉ khác nhau về các quy tắc (về việc tạo ra tiền tệ nhà nước và hoán đổi tiền tệ ngân hàng) thiết lập mối quan hệ giữa ngân hàng nhà nước và ngân hàng thứ cấp. nói cách khác, chúng chỉ là những hình thức khác nhau của mối quan hệ giữa tiền công và tiền tư. Trong lịch sử, chế độ tiền tệ là hai phương thức điều tiết khác nhau của chủ nghĩa tư bản trước và sau chiến tranh thế giới thứ nhất.
nguồn: tiền có phải là hàng hóa không ?, dindan.org
