Dưới thời Tiền Lê và đầu Lý (980 – 1054), nhà nước Đại Việt tiếp tục phát triển về mọi mặt; nền độc lập tự cường của dân tộc được xây dựng vững chắc.
– về tổ chức bộ máy nhà nước:
Chính quyền trung ương trong thời kỳ tiền lá vẫn giữ nguyên như thời nhà vua, nhà vua nắm mọi quyền hành về dân sự và quân sự; dưới vua là các quan quân dân, hầu hết đều có công phò tá vua lên ngôi. vua le hoan (tức le dai hanh) vẫn ở hoa lu; năm 984, nhiều cung điện được xây dựng với quy mô lớn hơn. Năm 1006, Lê Long Đĩnh sửa đổi quan lại và triều phục cho các quan, văn võ, sĩ phu cho phù hợp với chế độ triều Tống. hệ thống hiệp sĩ và thái ấp dưới triều đại tiền lei được tổ chức chặt chẽ hơn trước. Thái tử nhận tước vị đại vương, các hoàng tử đều nhận tước vương và chia đất để cai trị.
Thời Lý, các vua Lý xưng là thiên tử, lập hoàng hậu, thái tử, phong tước cho con cháu, họ hàng, quan lại có công. hệ thống chính thức được chia thành 9 cấp bậc; ngoài ra còn có một số cơ quan chuyên trách giúp việc cho vua.
Chính quyền địa phương thời kỳ sơ khai vẫn giữ được 10 đạo là đạo thất; vào năm 1002, các tôn giáo đã được thay đổi thành các con đường, theo đó họ đi khắp các lục địa, biên giới và cộng đồng.
cho đến khoảng thời gian, vào năm 1010, ly công khanh chia đất nước thành các lộ và các phủ; dưới phủ là huyện và cuối cùng là hương, giáp; miền núi và vùng sâu vùng xa bị chia cắt thành các châu và các trại. Đây là cuộc cải cách hành chính lớn, góp phần quan trọng vào việc quản lý toàn diện đất nước.
– Về tổ chức quân đội: trong các triều đại trước và đầu, việc xây dựng lực lượng quân đội rất quan trọng, nhằm bảo vệ độc lập, chủ quyền của quốc gia, dân tộc. Ngoài đội quân thường trực của quân triều đình (ngự tử quan, cấm vệ …) được tuyển chọn, tổ chức và huấn luyện kỹ lưỡng, còn có các đội quân địa phương (dân binh, hương binh) làm nhiệm vụ canh gác, bảo vệ đường, phủ, và các châu lục và có thể được chính quyền trung ương huy động khi cần thiết. Cùng với lực lượng bộ binh, lực lượng hải quân cũng tập trung xây dựng. trong thời kỳ trước chiến tranh, có những tàu chiến lớn, được trang bị đầy đủ. theo thời gian, quân đội ngày càng có nhiều nhánh đa dạng.
– về luật:
Dưới triều đại tiền lei, ngoài việc củng cố và tăng cường thể chế bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế, nhà vua còn quan tâm đến việc lập pháp và thượng tôn pháp luật. Theo sách lịch sử Đại Việt, năm 1002, các “luật lệ” của vua Lê Đại hanh; tuy nhiên, sự phán xét trong thời kỳ này vẫn còn khá độc đoán.
Vào thời nhà Lý, năm 1042, Lý Thái Tông đã biên soạn một bộ “minh thư” gồm 3 cuốn, xuất bản trong dân gian. Đây là bộ luật thành văn đầu tiên của Việt Nam, thể hiện một bước tiến quan trọng trong chính quyền của nhà nước phong kiến độc lập, tự chủ. ở các làng xã, hình thức luật tục (phong tục tập quán) vẫn được mọi người duy trì và tuân theo.
– về kinh tế học:
Nông nghiệp đóng một vai trò quan trọng. nông dân được dân chia ruộng, nộp thuế, làm lính cho vua. các vị vua rất chú trọng đến việc khuyến nông. Lê Đại hanh khi làm vua đã cho xây dựng nhiều công trình, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp để chấn hưng đất nước. ông là vị vua mở đầu cho lễ khai xuân hàng năm, mở đầu cho một buổi lễ lớn mà các triều đại sau đều làm theo để khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp. Lê Đại Hành cũng là vị vua đầu tiên tổ chức đào sông. Dự án đào sông le hoan do le hoan khởi xướng là đường giao thông đường thủy nội địa đầu tiên ở Việt Nam. Trong triều I, triều đình cũng thực hiện nhiều chính sách về nông nghiệp và khuyến nông. lực lượng lao động và sức kéo trong nông nghiệp được nhà nước bảo hộ cao; do đó, sản xuất nông nghiệp ổn định và phát triển hơn trước.
Các nghề thủ công của các triều đại trước đó và đầu triều đại, như gốm, dệt, chế biến gỗ, khai thác mỏ, đúc sắt, đúc đồng, chạm khắc, vẽ tranh, v.v., đã phát triển và nâng cao.
Hơn nữa, thời kỳ này giao thương, buôn bán, trao đổi giữa các địa phương trong nước và với nước ngoài phát triển rất nhiều. Vua Lê Đại Hành và các vua Lý đã đúc tiền đồng để lưu hành rộng rãi và sử dụng nhiều tiền xu của Trung Quốc vào thời Đường và Tống.
– Về Văn hóa: Phật giáo vẫn đóng một vai trò quan trọng trong đời sống xã hội của Đại Cồ Việt thời Tiền Lôi và đầu thời Lý. nhiều vua chúa và quý tộc theo đạo Phật, chủ trương tư tưởng từ bi, bác ái. Trong triều, có một hệ thống tăng ni, một số được phong làm quốc sư. Các hình thức văn hóa dân gian có từ thời Đinh đến nay vẫn được duy trì và phát triển. Ngoài ra, còn có các loại hình hát tuồng.
– về đối ngoại:
Tiếp nối truyền thống của nhà Đinh, cho đến thời Tiền Lê, sau khi đại thắng quân Tống (năm 981), vua Lê Đại Hành vẫn tỏ lòng thần phục và sai sứ thần sang dâng sớ, lễ vật. triều đình xưa luôn thể hiện tinh thần tự lực, độc lập cho ông. Vì vậy, nhà nước Đại Cồ Việt thời kỳ sơ khai đã có gần 30 năm yên ổn, nhằm củng cố và phát triển mọi nguồn lực của đất nước.
Trong những năm đầu cai trị, mối quan hệ hòa bình với nhà Tống tiếp tục được nuôi dưỡng và củng cố. Đối với Champa ở miền Nam, vào năm 1018, mối quan hệ giữa Việt Nam và Champa tương đối tốt, nhưng những năm sau đó, mối quan hệ giữa Việt Nam và Champa trở nên căng thẳng và các vị vua nhà ly phải gửi quân hoặc tự mình đi chiến đấu.
theo ban tuyên giáo tỉnh ủy (còn nữa)
